Mehmet Rıfat Ilgaz, (7 Mayıs 1911; Cide, Kastamonu – 7 Temmuz 1993, İstanbul), Türk şiir, roman ve öykü yazarıdır. Rıfat Ilgaz 82 yıllık yaşamına bir çok eser sığdırmıştır.
Özellikle Hababam Sınıfı romanıyla tanındı. Hem yazılarında hem de kişisel hayatında toplumcu bir çizgi devam ettirdi. Türkiye’nin en çalkantılı siyasi dönemlerinde devam ettiği dergiciliği, aynı dönemdeki birçok yazar gibi, onun da adliye koridorlarında ve hapishanede zaman geçirmesine neden oldu. Oldukça üretken olan yazın hayatına şiirden mizah öykülerine, romandan çocuk kitaplarına birçok farklı alanda eser sığdırdı. Bir zamanlar toplatılan Karartma Geceleri eseri 2004 yılında 100 Temel Eser listesine girdi.
Rıfat Ilgaz, yedi çocuklu bir ailenin yedinci çocuğudur. Rıfat Ilgaz’ın doğum tarihi kimliğinde 7 Mayıs yazmaktadır fakat şairin doğum tarihi bu değildir ve tam olarak ne zaman olduğu bilinememektedir. Annesinin ifadesine göre şair doğduğunda çok kar vardır. Rıfat Ilgaz lise öğrenimini bugünkü adıyla Kastamonu Öğretmen Okulu ‘nda yapmıştır. Mezun olduktan sonra çeşitli yerlerde öğretmenlik yapmış ardından askere girmiştir. Askerden döndükten sonra 1936 yılında Ankara Gazi Eğitim Enstitüsü Edebiyat bölümüne girdi ve 2 yıl sonra mezun oldu. Daha sonra Adapazarı’na atanır fakat şair vereme yakalandığından dolayı görevine başlayamadan tekrar İstanbul’a dönmek zorunda kalır.
2.Dünya Savaşı onun eserlerini de etkileyecek ve o döneme ait eserleri incelendiği zaman savaşın etkileri hissedilmektedir.
1944 yılında mahkeme koridorlarıyla ve hapishaneyle tanıştı. 6 ay hapis cezasına çarptırıldı. Hapishane de sağlığı iyice bozulmuştu hapishaneden çıktıktan sonra bir süre Heybeli ada Sanatoryum’unda tedavi gördü. Daha sonra bir öğretmenliğe tekrar döndü fakat bu fazla uzun sürmedi öğretmenlik hakkını 1947 yılında tamamen kaybetti.
Rıfat Ilgaz ömrünü yazarak geçirmiş ve sürekli olarak yazdığı kitaplar toplatılmış, yazıları yüzünden bir çok tehditler almış. Hepimizin severek izlediği Hababam Sınıfı filmi dahi sansür engeline takılmış daha sonra senaryo da oynamalar yapılarak sansürden geçilmesi sağlanmıştır.
Rıfat Ilgaz memleketini çok sevdiğinden dolayı soyadı kanunuyla kendi isteği doğrultusunda memleketinin dağlarının ismini soyadı olarak kullanmaya başlamıştır.
Rıfat Ilgaz, Sivas’taki Madımak olayında ölen yakın arkadaşı Asım Bezirci’ye çok üzülmüştür. Arkadaşının ölümünden 5 gün sonra yani 7 Temmuz 1993’te evinde vefat etti. Mezarı ise Zincirlikuyu Mezarlığı’nda yakın arkadaşı Asım Bezirci’nin yanındadır.